انواع تحلیل استنادی / یکی از رایج ترین فنون کتابسنجی تحلیل استنادی یا مطالعه استنادی است. در تحلیل استنادی قواعد حاکم بر رابطه میان مدرک استناد دهنده (متن) و مدرک مورد استناد (سند)، جست‌وجو و مطالعه می‌شود.
در هر اثر مکتوبی ممکن است به‌علل گوناگون به تجربه‌ای، قولی، یا مکتوبی اشاره شود، که به این امر استناد می‌گویند. چگونگی استناد در انواع نوشته می تواند متفاوت باشد ولی عمل استناد شناخته شده است و هم‌عمر کتابت و تألیف است.
انواع تحلیل استنادی
رابطه میان متون و مقالات با سند یا اسناد آنها اساس راهکار هایی برای عمل گزینش مقالات بنیادی و کشف مقالات معتبر از مقالات نامعتبر بوده است و بنا به این دلیل و برای سهولت بررسی ، دو شیوه تحلیل استنادی وجود دارد :
1. تحلیل استنادی عموی
2. تحلیل استنادی افقی
تحلیل استنادی عمودی
هدف از این نوع تحلیل، کشف قواعد حاکم بر رابطه متن و زنجیره اسناد آن است. هر مقاله علمی به عنوان حلقه‌ای از یک زنجیره در قیاس با مقالات قبل و بعد از خود سنجیده می‌شود. در این روش، فرض بر آن است که عمل استناد خود سبب می‌شود که، خواسته یا ناخواسته، شبکه‌ای میان اسلاف (اسناد) و اخلافِ ( مقالات ) یک زمینه پدید آید./انواع تحلیل استنادی/
هربار که نویسنده‌ای به مقالات پیشین استناد می‌کند نه تنها بر حجم انتشارات آن زمینه می‌افزاید، بلکه در بافت شبکه ارتباطی آن زمینه نیز اثر می‌گذارد. درنتیجه ارزش یک مقاله علمی بر مبنای تأثیر در مقالات و نوشته‌های بعدی (حضور در مجموعه مآخذ آنها) تعیین می‌شود.
تحلیل استنادی افقی
هدف از این نوع تحلیل، کشف رابطه احتمالی میان خود مآخذ (سندها) و یا خود مقالات (متن‌ها) است. هرگاه بپذیریم که میان یک مقاله و مآخذش رابطه‌ای هست، پس اگر دو مقاله در مآخذ خود مشترک باشند، یا دو مأخذ در مقالاتی پیوسته در کنار یکدیگر مورد استفاده قرار گیرند، باید میان آن دو مقاله با یکدیگر و این دو مأخذ با یکدیگر از لحاظ موضوعی شباهتی موجود باشد. نوع اول را “اشتراک در مأخذ” (Bibliographic coupling) و نوع دوم را “اشتراک در متن”(Co-citation) می‌نامند.
1. اشتراک در مأخذ: در این روش تحلیل، مآخذ مشترک، در مقالات، مورد بررسی قرار می‌گیرد. یعنی وجود یک مأخذ در دو مقاله، واحد اندازه‌گیری حدّ اشتراک آن دو مقاله محسوب می‌شود. بنابراین، دو مقاله هرچه در تعداد بیشتری از مآخذ خود مشترک باشند از لحاظ محتوایی به یکدیگر نزدیک‌ترند.
2. اشتراک در متن : برخلاف اشتراک در مأخذ که از طریق آن، “متن”ها با یکدیگر پیوند می‌یابند، در روش اشتراک در متن ، مآخذ با یکدیگر ربط پیدا می‌کنند.
برای آنکه حدّ اشتراک دو مدرک بالا باشد، باید تعداد زیادی مقاله جدید، هر دو را مورد استناد قرار داده باشند. اشتراک در متن پیوندی است که توسط نویسندگان جدید میان مقالات پیشین برقرار می‌شود. گروهی نیز جمع این دو روش، یعنی “اشتراک در متن” و “اشتراک در مأخذ”، را برای بازیابی مدارک توصیه کردند و آن را برای این منظور مناسب‌تر تشخیص دادند.